Bí mật nghệ thuật làm tranh Đông Hồ – Di sản văn hóa Việt Nam

Bạn có bao giờ tự hỏi tại sao những bức tranh Đông Hồ lại có sức hút kỳ lạ đến vậy? Với những đường nét mộc mạc, màu sắc tươi tắn, chúng đã trở thành một biểu tượng của văn hóa Việt Nam. Vậy, bí mật nào đã làm nên sức hấp dẫn của nghệ thuật làm tranh Đông Hồ? Trong bài viết này, hãy cùng Hoài Niệm khám phá những bí mật thú vị về nghệ thuật làm tranh Đông Hồ và tìm hiểu vì sao loại hình nghệ thuật này lại được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Giới thiệu về nghệ thuật làm tranh Đông Hồ

Tranh Đông Hồ, một viên ngọc quý trong kho tàng nghệ thuật dân gian Việt Nam, đã có lịch sử hàng trăm năm gắn liền với làng Đông Hồ, tỉnh Bắc Ninh. Truyền thuyết kể rằng, những nghệ nhân tài hoa nơi đây đã được các vị thần truyền dạy bí quyết khắc gỗ và pha màu, tạo nên những bức tranh sống động như thật. Qua bao thế hệ, tranh Đông Hồ không chỉ là sản phẩm nghệ thuật mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa con người với thiên nhiên.

Với kỹ thuật khắc gỗ tinh xảo và màu sắc tươi tắn từ thiên nhiên, tranh Đông Hồ đã vẽ nên một bức tranh sinh động về cuộc sống thường ngày của người dân Việt. Từ những lễ hội tưng bừng, những trò chơi dân gian quen thuộc, đến những câu chuyện tình yêu, những ước mơ về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc, tất cả đều được thể hiện qua từng nét khắc, từng chấm màu. Đặc biệt, giấy điệp – loại giấy truyền thống được làm từ vỏ con điệp – đã góp phần tạo nên vẻ đẹp độc đáo và bền vững cho tranh Đông Hồ.

Mỗi bức tranh Đông Hồ không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn mang trong mình những ý nghĩa sâu sắc. Qua tranh Đông Hồ, người dân Việt Nam gửi gắm những ước vọng về một cuộc sống tốt đẹp, một xã hội hòa bình, ấm no.

Quy trình nghệ thuật làm tranh Đông Hồ

Từ ngôi làng nhỏ bé bên sông Thái Bình, những bức tranh Đông Hồ mang đậm hồn Việt đã lan tỏa khắp mọi miền đất nước. Để tạo nên một tác phẩm nghệ thuật độc đáo ấy, các nghệ nhân đã gửi gắm tâm huyết và tài năng qua từng công đoạn tỉ mỉ.

Bước đầu của nghệ thuật làm tranh Đông Hồ

Hành trình bắt đầu từ việc lựa chọn những khối gỗ mít già, loại gỗ được xem như “họa sĩ” đồng hành cùng nghệ nhân. Mỗi thớ gỗ đều ẩn chứa những câu chuyện riêng, chờ đợi được kể qua những đường nét khắc họa. Sau khi được phơi khô, bào nhẵn, những tấm ván gỗ trở thành “sân khấu” cho những hình ảnh dân gian sống động.

Bằng đôi bàn tay khéo léo và con dao khắc sắc bén, nghệ nhân tỉ mỉ khắc lên gỗ những hình ảnh quen thuộc: chú mèo đuổi chuột tinh nghịch, ông địa phúc hậu, bà thọ hiền từ… Mỗi đường nét như một điệu nhạc, ngân vang câu chuyện về cuộc sống thường ngày của người dân. Có những đường nét mạnh mẽ, dứt khoát, phác họa hình ảnh con người lao động cần cù; có những đường nét mềm mại, uyển chuyển, tô điểm cho vẻ đẹp của hoa lá, chim muông.

Pha màu cho bức tranh nghệ thuật

Tiếp đến là công đoạn làm giấy điệp. Những chiếc vỏ sò biển được nghiền thành bột mịn, trộn đều với hồ gạo, tạo nên một lớp nền trắng tinh khiết. Giấy điệp được phơi khô dưới ánh nắng mặt trời, trở nên cứng cáp và mịn màng. Khi đặt lên tấm gỗ đã khắc, giấy điệp như một tấm gương phản chiếu trọn vẹn những đường nét tinh xảo bên dưới.

Để bức tranh thêm phần sinh động, các nghệ nhân sử dụng những màu sắc tự nhiên, chiết xuất từ thiên nhiên như màu hồng điều, màu lá cây, màu cánh kiến… Mỗi màu sắc đều mang một ý nghĩa riêng, tạo nên một bức tranh hài hòa, tươi tắn. Bằng những chiếc bút lông mềm mại, họ tỉ mỉ tô điểm từng chi tiết nhỏ nhặt, từ đôi mắt long lanh của cô gái đến những cánh hoa e ấp.

Hoàn thành bức tranh

Cuối cùng, bức tranh được đóng khung bằng gỗ hoặc tre, trở thành một tác phẩm hoàn chỉnh. Mỗi bức tranh Đông Hồ không chỉ là một sản phẩm nghệ thuật mà còn là một thông điệp gửi gắm những ước mong về cuộc sống bình yên, hạnh phúc. Từ những hình ảnh quen thuộc như gà trống mồng đỏ, lợn mẹ con, đến các lễ hội tưng bừng, mỗi bức tranh đều mang một câu chuyện riêng, gợi nhắc về những giá trị truyền thống tốt đẹp.

Để tạo nên một bức tranh Đông Hồ hoàn chỉnh, người nghệ nhân phải trải qua một quá trình lao động tỉ mỉ, từ khâu chọn gỗ, khắc bản, pha màu, in ấn cho đến công đoạn hoàn thiện. Mỗi nét khắc, mỗi chấm màu đều thể hiện sự tài hoa và tâm huyết của người nghệ nhân. Với những màu sắc tự nhiên như đỏ, vàng, xanh lá, tranh Đông Hồ không chỉ mang đến vẻ đẹp tươi tắn mà còn gửi gắm những thông điệp về sự sinh sôi, nảy nở và hy vọng. Trải qua nhiều thế kỷ, tranh Đông Hồ vẫn giữ được sức sống bền bỉ và trở thành một biểu tượng văn hóa đặc sắc của Việt Nam.

Chủ đề và ý nghĩa của nghệ thuật làm tranh Đông Hồ

Tranh Đông Hồ, viên ngọc quý trong kho tàng nghệ thuật dân gian Việt Nam, không chỉ đơn thuần là những bức tranh màu sắc tươi tắn mà còn là những cuốn sổ tay ghi lại sinh động cuộc sống thường nhật của người dân làng quê xưa. Mỗi nét vẽ, mỗi hình tượng đều mang trong mình những câu chuyện, những tâm tư tình cảm sâu lắng.

Các chủ đề mà tranh Đông Hồ khai thác vô cùng đa dạng và gần gũi. Đó là những lễ hội tưng bừng, những trò chơi dân gian sôi động như đánh đu, chọi gà, những sự kiện trọng đại trong đời người như đám cưới, đám hỏi… Tất cả đều được khắc họa một cách tinh tế, hài hước, tạo nên một bức tranh sinh hoạt đầy màu sắc và chân thực.

Qua những bức tranh ấy, người nghệ nhân không chỉ muốn ghi lại cuộc sống thường ngày mà còn gửi gắm vào đó những ước vọng, những khát khao của con người. Đó là ước mong về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc, về tình làng nghĩa xóm, về sự đoàn kết, tương trợ. Hình ảnh con gà trống oai phong tượng trưng cho sự mạnh mẽ, kiên cường; hình ảnh đôi lứa bên nhau thể hiện tình yêu đôi lứa thủy chung, son sắt; hay hình ảnh cây đa, giếng nước, sân đình gợi lên một không gian làng quê yên bình, thanh bình.

Bảo tồn và phát triển nghệ thuật làm tranh Đông Hồ

Bảo tồn và phát triển nghề làm tranh Đông Hồ là một nhiệm vụ cấp bách và ý nghĩa. Để gìn giữ một di sản văn hóa quý báu này, chúng ta cần có những giải pháp đồng bộ và lâu dài.

Trước hết, việc hỗ trợ các nghệ nhân là vô cùng quan trọng. Nhà nước và xã hội cần có những chính sách ưu đãi để tạo điều kiện cho các nghệ nhân tiếp cận với nguyên liệu, công cụ, và không gian sáng tác. Bên cạnh đó, việc tổ chức các lớp đào tạo, truyền dạy nghề sẽ giúp duy trì và phát triển nguồn nhân lực cho làng nghề.

Thứ hai, mở rộng thị trường tiêu thụ là một yếu tố quyết định sự tồn tại và phát triển của tranh Đông Hồ. Việc quảng bá, giới thiệu tranh Đông Hồ đến với du khách trong và ngoài nước thông qua các triển lãm, hội chợ sẽ giúp nâng cao giá trị thương hiệu và tạo điều kiện để sản phẩm đến tay người tiêu dùng.

Cuối cùng, việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về giá trị của tranh Đông Hồ là vô cùng quan trọng. Chúng ta cần tổ chức các hoạt động tuyên truyền, giáo dục để mọi người hiểu rõ hơn về lịch sử, ý nghĩa và giá trị nghệ thuật của tranh Đông Hồ. Từ đó, sẽ tạo ra một cộng đồng yêu thích và ủng hộ sản phẩm làng nghề.

Kết  luận

Qua những chia sẻ của Hoài Niệm trong bài viết trên, chúng ta đã phần nào hiểu rõ hơn về những giá trị tinh thần sâu sắc mà nghệ thuật làm tranh Đông Hồ mang lại. Với những đường nét mộc mạc, màu sắc tươi tắn và những câu chuyện đời thường, tranh Đông Hồ không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là một phần hồn của người Việt. Trong thời kỳ hội nhập, việc bảo tồn và phát triển tranh Đông Hồ là vô cùng quan trọng. Hãy cùng nhau chung tay để những bức tranh Đông Hồ mãi trường tồn và tỏa sáng, góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hóa Việt Nam.

About The Author